Αποχαιρετούμε το Μεξικό με νοσταλγία, περνώντας από τη χερσόνησο του Γιουκατάν στην Καραϊβική, νότια προς την αγγλόφωνη Μπελίζ και από εκεί στις ζούγκλες της Γουατεμάλας…
κείμενο: Άκης Τεμπερίδης φωτογραφίες: Βούλα Νέτου & Α.Τ.
9.295 χιλιόμετρα κάναμε στο Μεξικό σε 165 ημέρες, πεντέμισι μήνες δηλαδή. Φαντάζουν λίγα για τέτοιο διάστημα, αλλά όπως είδαμε στο ημερολόγιό μας, 76 ημέρες δεν κάναμε ούτε χιλιόμετρο κι αυτό επειδή σε κάθε πόλη ή χωριό συνήθως λέγαμε, “ας μείνουμε άλλη μια μέρα εδώ”. Αγαπησιάρικη χώρα για τον ταξιδιώτη, παρά το τεράστιο μέγεθος και τη διαβόητη εγκληματικότητα που προέρχεται από τα “κράτη εν κράτει” καρτέλ των ναρκωτικών. Μπορεί να μη συναντήσαμε τον παραμικρό κίνδυνο ταξιδεύοντας από την Τιχουάνα μέχρι το Τσετουμάλ, όμως όσο είμασταν στη χώρα, έγινε μία μεγάλη εξέγερση με πυρπολημένα αυτοκίνητα και θανάτους στις φυλακές μεθοριακών πόλεων, και ένας εμφύλιος με διάρκεια μίας ημέρας στο Κουλιακάν, όταν η αστυνομία έκανε το λάθος να συλλάβει τον γιο του “Ελ Τσάπο” και αρχηγό του διαβόητου καρτέλ της Σιναλόα. Προσθέστε και μερικά πτώματα μελών διάφορων συμμοριών που αφήνονται εδώ κι εκεί σε μαύρες σακούλες σκουπιδιών και θα έχετε μία ειδησεογραφική εικόνα από το Μεξικό. Όμως σαν ταξιδιώτης δεν θα σε αγγίξουν όλα αυτά. Θα πρέπει να είσαι πολύ άτυχος και να βρεθείς στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή.
Πόσες αντιθέσεις βιώσαμε σε αυτή τη χώρα… Η μεγαλύτερη; Το πολιτισμικό χάσμα που χωρίζει τα ορεινά χωριά της Τσιάπας με τη zona hotelera του Κανκούν. Από τη μία οι γηγενείς Μάγια που βιοπορίζονται από τη γη τους χωρίς να περιμένουν τίποτε σχεδόν από το μεξικανικό κράτος και από την άλλη το αμερικανικό κεφάλαιο που έχει εξαγοράσει αμέτρητα εκτάρια γης στην Καραϊβική και τα έχει μετατρέψει σε περίκλειστα συμπλέγματα πολυτελών κατοικιών, πανάκριβα mall και πεντάστερα ξενοδοχεία. Ένα μεξικανικό Μαϊάμι δηλαδή. Διόλου τυχαία, το μόνο Μεξικό που γνωρίζουν πολλοί είναι το Κανκούν, το οποίο μόνο Μεξικό δεν είναι. Εμείς δεν θα πλησιάζαμε αν δεν είχαμε Έλληνες φίλους εκεί, οι οποίοι μας φιλοξένησαν τις γιορτές των Χριστουγέννων και μας έβγαλαν λίγο από τον σπαρτιάτικο βίο μας. Να σας περιγράψω σκηνές από το hi-end “ελληνικό” εστιατόριο Ilios, όπου έχουν παντρέψει fusion πιτόγυρα με κιτς χορευτικά από καλλίπυγες Μεξικάνες με χλαμύδες και σπάσιμο πιάτων με μουσική υπόκρουση – τι άλλο; – Ζορμπά; Πολιτισμικό σοκ αλλά ενδιαφέρον που το ζήσαμε κι αυτό. Μπορεί στο Κανκούν να μη ζούσαμε, όμως θα αλλάζαμε το Iveco με ένα ιστιοπλοϊκό αραγμένο στην Ίσλα Μουχέρες (το νησί των γυναικών), από όπου μπορείς να εξορμήσεις για μήνες σε όλη την Καραϊβική. Ίσως σε ένα άλλο theworldoffroad, αν όχι σε μία άλλη ζωή…
ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ
Όταν μπαίνεις στην Μπελίζ, μπορεί να μην αλλάζει το τοπίο, όλα τα υπόλοιπα όμως είναι διαφορετικά. Η μόνη πρώην βρετανική αποικία στη λατινική Αμερική, απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1981, και παρότι έχει σήμερα πληθυσμό μόλις 450.000 κατοίκων, είναι χωνευτήρι πολιτισμών και φυλών, όσο καμία άλλη στην περιοχή. Οι μισοί της κάτοικοι είναι Μεστίζο – δηλαδή απόγονοι Μάγια και Ισπανών, το ένα τρίτο είναι Κρεολοί – δηλαδή αφρικανικής καταγωγής, ενώ το 6% είναι Γκαρίφουνα, επίσης με αφρικανικές ρίζες προσμεμιγμένες με φυλές της Καραϊβικής. Προσθέστε τους Μενονίτες αγρότες (αναβαπτισμένους Χριστιανούς από τη βόρεια Ευρώπη), τους Ινδούς εμπόρους και τους Κινέζους μπακάληδες και έχετε έναν πολύχρωμο καθρέπτη της πρώην βρετανικής αυτοκρατορίας σε μία έκταση όση της Πελοποννήσου. Διαθέτοντας τροπικά δάση βροχής στην ενδοχώρα και εκατοντάδες νησιά στον δεύτερο – μετά της Αυστραλίας – κοραλλιογενή ύφαλο στον πλανήτη, η Μπελίζ είναι ένας κατ’ εξοχήν οικοτουριστικός προορισμός. Αν θέλετε να συνδυάσετε φυσιολατρικές περιπέτειες στη ζούγκλα με υπεράκτιες δραστηριότητες, όπως το ψάρεμα και οι καταδύσεις σε εξωτικά νησιά με λευκή άμμο και κοκοφοίνικες, εδώ πρέπει να έρθετε.
Εμείς αυτή τη φορά μείναμε στην ενδοχώρα, για οικονομικούς λόγους, καθώς θα έπρεπε να αφήσουμε το Iveco και να μείνουμε σε ξενοδοχεία σε κάποιο νησί, όπου είναι δύσκολο να βρεις τρίκλινο με λιγότερα από 80-100 δολάρια τη βραδιά. Θυμάμαι πάντως το εξωτικό νησάκι του Αγίου Γεωργίου (St. George Caye) από το 1995 που είχαμε βρεθεί εκεί μετά τον τερματισμό του Camel Trophy Mundo Maya, αλλά και το Κέι Κόλκερ, όπου είχαμε μείνει ένα βράδυ το 2009, στο πρώτο The World Offroad. Κατάλευκη άμμος και ρέγκε ρυθμοί ζωής με αύρα και μυρωδιές Καραϊβικής. Αυτή τη φορά ταξιδέψαμε προς τα νότια μέχρι την Πλασένσια, ένα παραθεριστικό θέρετρο που το έχουν γραπώσει οι Αμερικανοί κτηματομεσίτες και το μετατρέπουν σε μικρογραφία Κανκούν, για να μην πούμε Μαϊάμι. Κάντε κλικ στο realestateplacencia.com και θα πάρετε μία ιδέα. Στον δρόμο βέβαια περάσαμε από το Χόπκινς, το οποίο διατηρεί ακόμη τον χίπικο χαρακτήρα του και μας έδωσε την ευκαιρία να παρκάρουμε πάνω στην αμμουδιά για τρεις μέρες. Πολιτισμικό ενδιαφέρον έχει και η Ντανγκρίγκα, η κατ΄εξοχήν πόλη των Γκαρίφουνα και αυτή με την πιο αφρικάνικη ατμόσφαιρα, αλλά και η πόλη της Μπελίζ, που είναι η μεγαλύτερη και ίσως η πιο παρηκμασμένη της χώρας.
Πώς είναι η ζωή στην περίεργη αυτή πρώην Βρετανική Ονδούρα; Καταρχάς είναι θαύμα το πώς συμβιώνουν τόσες φυλές και δε μαχαιρώνονται μεταξύ τους. Φαντάζομαι ότι η μεγάλη διάδοση της μαριχουάνας και τα δολάρια – καθαρά ή για ξέπλυμα – που εισρέουν στις Μπελιζιανές τράπεζες προερχόμενα από τις ΗΠΑ, παίζουν τον ρόλο τους σ’ αυτό. Απ΄όσο μας εξήγησαν κάποιοι ντόπιοι, η σχετικά πρόσφατη ανεξαρτητοποίηση από τη βρετανική αποικιοκρατία, αλλά και η πολιτιστική κληρονομιά που άφησε αυτή (μαζί με τον Βασιλιά Κάρολο σε ρόλο ανώτατου ηγεμόνα της χώρας), έχει ενώσει τον ετερόκλητο λαό της Μπελίζ. Μπαίνοντας από το Μεξικό, αυτό που σου κάνει εντύπωση δεν είναι μόνο ότι επίσημη γλώσσα είναι τα αγγλικά (αν και οι Μεστίζο είναι ισπανόφωνοι), αλλά ότι κάποιες αγγλικές συνήθειες, όπως στα ωράρια και τις μέρες εργασίας, παραμένουν ζωντανές. Γιατί τώρα μία χώρα που παράγει φρούτα, λαχανικά και ζάχαρη, έχει τιμές ΗΠΑ (τουλάχιστον μεσοδυτικών πολιτειών) παρά Μεξικού; Μάλλον από την εποχή της αποικιοκρατίας έμειναν οι υψηλοί φόροι και η γραφειοκρατία, όπως μας είπε ένας Γκαρίφουνα, ενώ προστέθηκε η διαφθορά στον δημόσιο τομέα. Η Μπελίζ έχει τα ακριβότερα καύσιμα (1,5-1,7 ευρώ) σε όλη την κεντρική Αμερική και αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την ακρίβεια. Αυτός είναι και ο λόγος που μείναμε μόλις 10 μέρες στη χώρα, αντί για ένα μήνα που θα μπορούσαν να μας κρατήσουν τα νησιά της. Και τώρα ταξιδεύουμε ξανά στη Γουατεμάλα. Όχι με σακίδια στην πλάτη, από Airbnb σε Airbnb με υπεραστικά λεωφορεία όπως την περασμένη άνοιξη, αλλά σε μία εντελώς διαφορετική Γουατεμάλα, βαθύτερα μέσα στις ζούγκλες και τα υψίπεδά της, με το Iveco αυτή τη φορά. Περισσότερα τον επόμενο μήνα.
Δύο μέρες και 90 χιλιόμετρα με ποδήλατο στα Τσιάπας. Δεν ήταν δα και κατόρθωμα, ήταν ωστόσο μία όμορφη – και αρκετά εξαντλητική για ένα μεσήλικα – περιπέτεια σε χωριά της φυλής ιθαγενών Τσοτσίλ, όπως η Τσαμούλα, και στο Όβεντικ, προπύργιο των ειρηνικών πλέον επαναστατών Ζαπατίστας, οι οποίοι έχουν επιφέρει μία – έστω μίζερη – αυτονομία στην περιοχή.
Στο Γιουκατάν λέγεται ότι υπάρχουν περίπου δέκα χιλιάδες cenotes, δεξαμενές νερού σε ασβεστολιθικό έδαφος, οι οποίες ενώνουν υπόγεια ποτάμια της χερσονήσου. Ts’onot τις έλεγαν οι Μάγια, που τις χρησιμοποιούσαν δεόντως. Κάποιες είναι υπόγειες, όπως οι εντυπωσιακές Dzintup και Xkeken δίπλα στο Βαγιαδολίδ, και άλλες υπαίθριες και μεγάλες σαν λίμνες, όπως η Cenote Azul, δίπλα στη λίμνη Μπακαλάρ.
TheWorldOffroad_Temperidis-0038
Μία νύχτα περάσαμε δίπλα στους καταρράκτες Agua Azul, που βλέπετε εδώ από ψηλά, ανάμεσα στους αρχαιολογικούς χώρους των Μάγια, Τονινά και Παλένκε. Κοντά βρίσκεται και ο καταρράκτης Μισόλ Χα, που είναι ιδανικός για κολύμπι.
Η Βούλα στον αρχαιολογικό χώρο του Παλένκε, 13 χρόνια και ένα παιδί αργότερα…
Μία πόλη στην οποία θα ζούσαμε είναι το Καμπέτσε, στην ακτή του κόλπου της Μεξικού. Με όμορφο ιστορικό κέντρο που περικλείεται από τείχη και μία θαυμάσια παραλία για περπάτημα. Ίσως η πιο ήρεμη μεξικανική πόλη και αυτή με τους καλύτερους οδηγούς.
Έτσι ατένιζαν την Καραϊβική οι Μάγια από το Τουλούμ, μία από τις τελευταίες πόλεις που ήκμασαν στη χερσόνησο Γιουκατάν (12ο – 15ο αιώνα) και μάλιστα έμεινε ζωντανή για δεκαετίες μετά την άφιξη των Ισπανών κατακτητών.
Η λίμνη Μπακαλάρ είναι ένας οικοτουριστικός παράδεισος που για την ώρα έχει γλυτώσει από τα μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Ο τουρισμός εδώ είναι πιο εναλλακτικός, ήπιος και χαμηλού κόστους απ’ ό,τι στο Κανκούν και στο Τουλούμ.
Μπορείτε να διακρίνετε το Iveco στη φωτογραφία; Όραντζ Γουόκ λέγεται η πόλη αυτή στην οποία περάσαμε την πρώτη μας νύχτα στην Μπελίζ. Εδώ παράγεται το περισσότερο ζαχαροκάλαμο στη χώρα.
Κυριακή πρωί στην πόλη της Μπελίζ.
Από τους τελευταίους Γκαρίφουνα που εξακολουθούν να μένουν στην παραλία της Πλασένσια. Το ψαροχώρι αυτό στη νότια ακτή της Μπελίζ έχει κατακτηθεί ήδη από τους Αμερικανούς κτηματομεσίτες και κατά τόπους θυμίζει Φλόριντα.
Στην Μπελίζ, το κόστος του ταξιδιού ανεβαίνει κατακόρυφα, σε σχέση με το Μεξικό και τη Γoυατεμάλα, είτε πρόκειται για φαγητό και διαμονή, είτε ακόμη για φρούτα, λαχανικά και καρτοκινητή από το supermarket. Εδώ είμαστε στην Ντανγκρίγκα, την πόλη των Γκαρίφουνα και των κρουστών τους.
Η πόλη του Σουναντουνίτς (Xunantunich) έφτασε να έχει πληθυσμό 200.000 κατοίκους στα χρόνια της ακμής της από το 670-750 μ.Χ., οπότε και εγκαταλείφτηκε για ανεξακρίβωτη αιτία – πιθανότατα λόγω ενός βίαιου φυσικού φαινομένου.
Η μπλάβα που μεταφέρει τα αυτοκίνητα στην απέναντι όχθη του ποταμού Μοπάν, όπου βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος των Μάγια, Σουναντουνίτς.
Αξέχαστο ηλιοβασίλεμα στη λίμνη Πετέν, λίγο έξω από το χωριό Ελ Ρεμάτε της Γουατεμάλας.
MUNDO MAYA
Αν θέλετε να εξερευνήσετε το Τικάλ στη Γουατεμάλα, προετοιμαστείτε για 10-15 χιλιόμετρα περπάτημα μέσα στη μέρα. Ο αρχαιολογικός χώρος είναι σίγουρα ο πιο εκτενής (60 τετρ. χιλιόμετρα) και εντυπωσιακός των Μάγια, και όμως μόνο ένα μικρό μέρος του έχει ανακαλυφθεί. Το υπόλοιπο παραμένει ακόμη θαμμένο μέσα στην πυκνή ζούγκλα. Το 2018, αεροπλάνα εφοδιαμένα με τεχνολογία LiDAR που ανήκαν σε ομάδα ερευνητών του ιδρύματος PACUNAM, σάρωσαν έκταση 2.100 τετραγωνικών χιλιομέτρων γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο και ανακάλυψαν θαμμένες πόλεις, ο πληθυσμός των οποίων πρέπει να ξεπερνούσε το ένα εκατομμύριο κατοίκους. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν για πρώτη φορά ότι ο πολιτισμός των Μάγια ήταν πολύ πιο μεγάλος και προηγμένος απ’ όσο μέχρι πρότινος πιστεύαμε, πιθανότατα αντίστοιχος με εκείνους της αρχαίας Ελλάδας και της Κίνας. Το 2021, μάλιστα, βρέθηκε στη ζούγκλα μία θαμμένη πυραμίδα και ένα κτιριακό σύμπλεγμα τα οποία ήταν μικρογραφία μίας μικρής πόλης του Τεοτιχουακάν, που βρίσκεται 1300 χιλιόμετρα πιο δυτικά, στην πόλη του Μεξικού. Οι Τεοτιχουακάν είχαν κατακτήσει τους Μάγια τον 4ο αιώνα μ.Χ. Ο αρχαιολογικός χώρος του Τικάλ θα είναι αγνώριστος τα επόμενα 30-40 χρόνια, όταν θα τον επισκέπτονται πλέον τα εγγόνια μας.
Η ψιλόλιγνη μαϊμού – αράχνη (γένος Atales) είναι απειλούμενο είδος της κεντρικής και νότιας Αμερικής, παρότι πανέξυπνο και κοινωνικό ζώο. Και αυτό επειδή οι ντόπιοι συνήθιζαν να την τρώνε και κάποιοι εξακολουθούν να το κάνουν. Ίσως της λείπει ο στεντόριος βρυχηθμός της μικρότερης σε μέγεθος μαϊμούς Αλουάτα (howler monkey), η οποία την κάνει να ακούγεται από χιλιόμετρα μακριά σαν Κινγκ Κονγκ. Έχουμε ξυπνήσει αρκετές βραδιές μεταξύ Παλένκε και Τικάλ από τις κραυγές των μαϊμούδων.
Αν πάτε στο Τικάλ, σίγουρα θα το συναντήσετε, μοναχικό ή και σε κοπάδια μαζί με τα μικρά του. Είναι το Κοάτι, ένα είδος ρακούν με μακριά, λευκή μύτη, το οποίο στη Γουατεμάλα λέγεται pizote. Χρειάζεται προσοχή, γιατί του αρέσει να κλέβει σνακ και τρόφιμα από τουρίστες και μάλιστα μπορεί να γίνει επιθετικό όταν πεινάει. Συμπαθέστατο κατά τ’ άλλα.
