Διασχίζοντας τη βόρεια Ελλάδα, από ανατολικά προς δυτικά, μέσω της Εγνατίας Οδού, του μεγαλύτερου αυτοκινητόδρομου της χώρας. Ουσιαστικά ακολουθούμε τη διαδρομή από την Ρώμη προς την Ανατολή στα χνάρια της αρχαίας οδού via Εγνατία
Κείμενο-Φωτογραφίες: Βασίλης Κωστάκος
ΑΠΟ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ ΣΤΑ ΙΩΝΝΙΝΑ
Με στόχο την διάσχιση της Εγνατίας Οδού, ξεκινήσαμε από την Αθήνα προς την Ηγουμενίτσα, μια μέρα του καλοκαιριού. Στην πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας δεν μείναμε πολύ χρόνο καθώς είχαμε ως προτεραιότητα να διανύσουμε το τμήμα της Εγνατίας Οδού από δυτικά προς ανατολικά που καλύπτει την Ήπειρο και την Μακεδονία, με την αφετηρία της να βρίσκεται δίπλα στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας. Μετά από σχεδόν 80 χιλιόμετρα, δηλαδή κάτι λιγότερο από μία ώρα κινούμενοι στον οδικό άξονα της Εγνατίας, βρεθήκαμε στα Ιωάννινα, την πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού. Μια πόλη όπου το παλιό της τμήμα, μέσα στα τείχη, παραμένει αναλλοίωτη. Τα σπίτια μέσα στην παλιά πόλη είναι χτισμένα από πέτρα, ενώ στην κορυφή του λόφου, να ξεχωρίζει από μακριά, βρίσκεται το Φετιχιέ Τζαμί (το τέμενος της Κατάκτησης) που χτίστηκε στα μέσα του 14ου αιώνα πάνω στα υπολείμματα ενός βυζαντινού ναού.
Βέβαια πέρα το Κάστρο υπάρχει η παλιά αγορά αλλά φυσικά και η λίμνη που κάνει τα Ιωάννινα τόσο ξεχωριστά, με ντόπιους και ταξιδιώτες να απολαμβάνουν τη βόλτα δίπλα στις όχθες της, ή μια επίσκεψη με τα μικρά πλοιάρια στο επίσης γραφικό νησί. Ο οικισμός στο νησί έχει ανακηρυχτεί παραδοσιακός κάτι που διαπιστώνει και ο ταξιδιώτης με τα σπίτια να ακολουθούν την κλασική ηπειρώτικη αρχιτεκτονική, δηλαδή φτιαγμένα από πέτρα και σκεπή από σχιστόλιθο. Ένα από τα αξιοθέατα του νησιού είναι και η τελευταία κατοικία του Αλή Πασά, ενώ το νησί έχει την ιδιαιτερότητα να είναι ένα από τα δύο νησιά που βρίσκονται σε λίμνη και κατοικούνται (το άλλο είναι ο Άγιος Αχίλλειος στις Πρέσπες).
Μια ενδιαφέρουσα περιήγηση στα Ιωάννινα είναι και ο παραλίμνιος δρόμος που ακολουθεί τις ακτές της Παμβώτιδας στο μεγαλύτερο κομμάτι, και οδηγεί στο κοντινότερο πέρασμα με το νησί, ενώ για τους φωτογράφους πτηνών θα τους δοθεί η δυνατότητα να αποτυπώσουν με την κάμερά τους κάποια φωτογραφία ενός ερωδιού ή κάποιου άλλου είδους που ζει ανάμεσα στις καλαμιές στις απομακρυσμένες ακτές της λίμνης. Τέλος να αναφέρουμε ότι η Παμβώτιδα ονομάζεται και λίμνη της κυρά-Φροσύνης από την τραγική ιστορία της Ευφροσύνης Βασιλείου, όπου ο Αλή Πασά διέταξε να εκτελεστεί με πνιγμό μαζί με άλλες 17 Ελληνίδες.
Σπήλαιο Περάματος
Μερικά χιλιόμετρα έξω από τα Ιωάννινα βρίσκεται το εξαιρετικό και εντυπωσιακό σπήλαιο του Περάματος, όπου σύμφωνα με μαρτυρίες η είσοδός του ήταν ήδη γνωστή από το 1900, ενώ το 1940 οι κάτοικοι του χωριού το χρησιμοποιούσαν για να καλυφθούν από τους βομβαρδισμούς. Ουσιαστικά όμως η ανακάλυψη των χώρων του σπηλαίου έγινε το 1951 από τον γεωλόγο/σπηλαιολόγο, Ιωάννη Πετρόχειλο. Σε μία διαδρομή 1.100 μέτρων ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει εντυπωσιακούς σχηματισμούς από σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΜΕΤΣΟΒΟ
Η επόμενη στάση του οδοιπορικού είναι η πόλη του Μετσόβου, μόλις πενήντα χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα. Αυτή η ορεινή κωμόπολη χτισμένη σε μια απότομη πλαγία, σε υψόμετρο 1.160 μέτρων, είναι ιδιαίτερα γνωστή εξαιτίας του παραδοσιακού χρώματος του. Σπίτια και αρχοντικά κτισμένα από πέτρα -μόνο που εδώ είναι καφέ σε αντίθεση με τα Ιωάννινα και τα Ζαγόρια-πλακόστρωτα δρομάκια. Bρύσες που τρέχει το νερό των πηγών όλο το χρόνο, και μια αυθεντική ατμόσφαιρα που έδιναν μέχρι πρότινος οι ηλικιωμένοι κάτοικοι ντυμένοι με τις παραδοσιακές φορεσιές. Η ανάπτυξη του Μετσόβου -η ονομασία του οποίου μάλλον προέρχεται από τα σλάβικα «μέτσκα» (αρκούδα) και «όβο» (χωριό)- ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κατοχής καθώς οι κάτοικοι του υπήρξαν έμποροί αλλά και στελέχωσαν στα διάφορα αξιώματα της αυτοκρατορίας. Έτσι, και λόγω τοποθεσίας, το Μέτσοβο απολάμβανε ιδιαίτερη μεταχείριση κάτι που βοήθησε και αυτό στη μεγάλη ανάπτυξή του. Κάτι όμως που το έκανε ιδιαίτερα ξεχωριστό είναι και οι εθνικοί ευεργέτες, καθώς πολλοί απ’ αυτούς προέρχονταν από το Μέτσοβο, και ήταν ευκατάστατοι κάτοικοί του που θεωρούσαν καθήκον μέρος των χρημάτων τους να χρησιμοποιηθούν για το κοινωνικό καλό, χτίζοντας συνήθως κάποια κτήρια για κοινωφελή ιδρύματα.
Συνεχίζοντας το ταξίδι προς την ανατολή κατευθυνθήκαμε προς τα Γρεβενά, για να αφήσουμε τον αυτοκινητόδρομο λίγο πριν την πρωτεύουσα του νομού, για να επισκεφτούμε το γεφύρι του Αζίζ Αγά. Το συγκεκριμένο γεφύρι είναι το ψηλότερο της Μακεδονίας και έχει πάρει την ονομασία του από το Αζίζ Αγά που χρηματοδότησε την κατασκευή του, ενώ ο θρύλος λέει ότι τελικά ολοκληρώθηκε με την τρίτη προσπάθεια και αφού ο Αζίζ Αγάς απείλησε τον πρωτομάστορα ότι θα τον αποκεφαλίσει. Εάν ποτέ θελήσετε να επισκεφτείτε το συγκεκριμένο γεφύρι πάτε μέσω Κοσμάτι, διότι το “google maps” θα σας οδηγήσει από τον συντομότερο δρόμο μέσω Κηπουρειό, απ΄ όπου ξεκινά ο χωματόδρομος που οδηγεί στο γεφύρι, καθώς στο τελείωμά του έχει σχεδόν καταστραφεί από μεγάλα λούκια που ταλαιπώρησαν -και μπορώ να πω ότι άγχωσαν και λίγο τους επιβάτες του Q3 αλλά δεν υπήρχε τρόπος αναστροφής- αλλά τελικά το SUV της Audi είναι αρκετά “σκληροτράχηλο” παρά τον ασφάλτινο χαρακτήρα του. Στο δρόμο της επιστροφής προς την Εγνατία Οδό θα κάνουμε μια ακόμα στάση στο μικρότερο γεφύρι του Σταυροπόταμου, που βρίσκεται δίπλα στο δρόμο, ενώ μετά τα Γρεβενά και λίγο πριν ολοκληρωθεί το πρώτο μέρος του οδοιπορικού μας, μία ακόμα στάση στο γεφύρι του Πασά. Το πέτρινο αυτό γεφύρι βρίσκεται στον ποταμό Αλιάκμονα και κτίστηκε το 1690, για να ανατιναχτεί από τους Άγγλους στις 14 Απριλίου 1941.
Ο νομός των γεφυριών – Γρεβενά
Τα Γρεβενά είναι ο νομός της Μακεδονίας (ο νομός των Ιωαννίνων κατέχει τα πρωτεία) στον οποίο ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί ενδιαφέροντα πέτρινα γεφύρια. Πέρα από τα γεφύρια του Αζίζ Αγά και του Πασά, εξαιρετικά τοξωτά γεφύρια είναι και αυτά της Πραμόρτσας, του Σπανού (στο ποταμό Βενέτικο), του Ζιάκα (στο χωριό Ζιάκας), και Παλιομάγερου κατασκευασμένο το 1910.
ΕΓΑΤΙΑ ΟΔΟΣ
Η Εγνατία Οδός με μήκος 670 χιλιόμετρα είναι ο μεγαλύτερος αυτοκινητόδρομος της Ελλάδας και έχει κατεύθυνση από δύση προς ανατολή (ή εάν προτιμάτε το αντίθετο). Η αφετηρία της είναι το λιμάνι της Ηγουμενίτσας ενώ το τέρμα της οι Κήποι, δηλαδή στα σύνορα με την Τουρκία.
Το τμήμα από Ηγουμενίτσα έως Θεσσαλονίκη
Το πρώτο τμήμα της Εγνατία Οδού, δηλαδή μέχρι τη Θεσσαλονίκη, διασχίζει τα βουνά της Ηπείρου και της Μακεδονίας, μέσω εντυπωσιακών γεφυρών και πολλών τούνελ. Η ιδιομορφία της περιοχής κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα τη διαδρομή αυτή, αλλά και γι αυτό το λόγο η ολοκλήρωσή της υπήρξε και ένα μεγάλο στοίχημα για την κατασκευάστρια εταιρεία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μεγαλύτερες γέφυρες (της Κρυσταλλοπηγής 850 μέτρα, του Μεγαλορέματος 484 μέτρα, του Αράχθου 1.036 μέτρα, Βοτονοσίου 490 μέτρα, του Μετσοβίτικου ποταμού 537 μέτρα) βρίσκονται σε αυτό το κομμάτι.
Από την Ηγουμενίτσα μέχρι τη Θεσσαλονίκη (απόσταση 324 χιλιομέτρων) υπάρχουν επτά σταθμοί διοδίων (Τύριας, Παμβώτιδας, Μαλακασίου, Σιάτιστας, Πολυμύλου, Μαλγάρων και Θεσσαλονίκης ) με κόστος διαδρομής 9,3 ευρώ.
Αξίζει να σημειωθεί πως σε ολόκληρο το τμήμα της Εγνατίας Οδού από την Ηγουμενίτσα μέχρι τη Θεσσαλονίκη το μεγαλύτερο κυκλοφοριακό φόρτο παρουσιάζουν οι σταθμοί διοδίων Μαλγάρων, Θεσσαλονίκης και Ανάληψης, δηλαδή οι σταθμοί διοδίων γύρω από την συμπρωτεύουσα.
Η ιστορικότητα του οδικού άξονα
Τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ένας από τους δύο σημαντικότερους δρόμους που κατέληγαν στην πρωτεύουσα Ρώμη ήταν η via Εγνατία, υπερπόντια προέκταση της via Τραϊόνα διαμέσου του λιμένα της Γναφιάς, που διέσχιζε την Ελλάδα μέχρι τον ποταμό Έβρο. Η Εγνατία περνούσε από το Δυρράχιο, το Λυχνιδό, την Ηράκλεια, την Πέλλα, τη θεσσαλονίκη, την Αμφίπολη, τους Φιλίππους, το Τόπειρο, την Μαξιμιανούπολη και την Τραϊανούπολη. Η Εγνατία κατασκευάστηκε μεταξύ του 146-120 π.Χ., πάνω στα ίχνη ενός αρχαίου, προ Ρωμαϊκού δρόμου που εκτείνονταν ανάμεσα στις Αδριατικές χώρες και στο Αιγαίο. Αργότερα, κατασκευάστηκε η επέκτασή της από τον Έβρο στο Βυζάντιο και τελικά το όνομα ΕΓΝΑΤΙΑ δόθηκε σε όλο το δρόμο, από την Ρώμη μέχρι την Κωνσταντινούπολη, προς τιμή του Ρωμαίου ανθύπατου Γναίου Εγνάτιου που την κατασκεύασε. Η πρώτη ρητή μνεία για την via Εγνατία βρίσκεται στο έργο του γεωγράφου Στράβωνα, μεταξύ των ετών 40 π. Χ. και 10 μ. Χ., ενώ , κάποια χρόνια πριν, το έτος 59/58 π. Χ., υπάρχει στο έργο του Κικέρωνα, σαφής αναφορά στη via militaris (στρατιωτική οδό), η οποία έφτανε στη Θεσσαλονίκη και την οποία ο μεγάλος ρήτορας χρησιμοποίησε για να προσεγγίσει την πόλη. Χρήση της via Εγνατία, στο τμήμα της από τη Νεάπολη (σημερινή Καβάλα) έως τη Θεσσαλονίκη, έκανε επίσης ο Απόστολος Παύλος, γύρω στο έτος 40 μ.Χ., κατά το ταξίδι του προς την Ελλάδα.
