Κείμενο: Άκης Τεμπερίδης Φωτογραφίες: Α. Τεμπερίδης, AudiMedia, NorskElbilforening
Για πρώτη φορά οι πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων σε μία χώρα ξεπέρασαν το 50% του συνόλου των ταξινομήσεων. Πώς κατάφερε η Νορβηγία το «ηλεκτρικό θαύμα»και τι σημαίνει το παράδειγμά της για τη μετάβαση προς τα αυτοκίνητα με μηδενικούς ρύπους και σε άλλες χώρες;
Τα επίσημα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στις αρχές Ιανουαρίου φαντάζουν απίστευτα, ή καλύτερα, μοιάζουν σα να προέρχονταιαπό το 2030: από τα 141.412 αυτοκίνητα που πουλήθηκαν στη Νορβηγία πέρυσι, τα 76.789 ήταν αμιγώς ηλεκτρικά. Πάνω από τα μισά δηλαδή – ποσοστό 54,3% συγκεκριμένα – ενώ το αντίστοιχο του 2019 ήταν 42,4%. Αν προσθέσουμε και τα επαναφορτιζόμενα (plug-in) υβριδικά, τα οποία είχαν μερίδιο 20,4% στο ίδιο διάστημα, τρία στα τέσσερα αυτοκίνητα (74,7%) που πουλήθηκαν στη σκανδιναβική χώρα συνδέονται με την πρίζα. Το Δεκέμβριο, μάλιστα, του 2020, το ποσοστό των αμιγώς ηλεκτρικών κάλυψε τα δύο τρίτα του συνόλου της αγοράς – 66,7% συγκεκριμένα – ενώ μαζί με τα plug-inυβριδικά έφτασαν το 87%.
Σημειώστε ότι το 2011, τα BEV είχαν μερίδιο μόλις 1,6%, ενώ οι πωλήσεις βενζινοκίνητων και πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτωνκυριαρχούσαν. Όμως από τότε μέχρι σήμερα κατέρρευσαν. Από μερίδιο 75,9% που είχαν τα dieselτο 2011, έπεσαν στο 16% το 2018 και μόλις στο8,6% το 2020. Μπορούμε να μιλάμε δηλαδή για πραγματική επανάσταση, όχι απλά στην αγορά αυτοκινήτου της Νορβηγίας, αλλά στον τρόπο ζωής των κατοίκων της και στην επιβάρυνση που έχει αυτή στο περιβάλλον.
Πετρέλαιο και ηλεκτροκίνηση
Το οξύμωρο είναι ότι όλα τα παραπάνω συμβαίνουν σε μία χώρα που οφείλει τον πλούτο της στα ορυκτά καύσιμα. Η Νορβηγία παράγει το 2% του πετρελαίου του πλανήτη τη στιγμή που ο πληθυσμός της είναι μόλις 5,3 εκατομμύρια. Έχει ημερήσια παραγωγή 2 εκατομμυρίων βαρελιών αργού πετρελαίου, ενώ καλύπτει το 25% των αναγκών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο. Ο κλάδος του πετρελαίου ισοδυναμεί με το 12% του ΑΕΠ, το 47% των εξαγωγών και απασχολεί το 9%του εργατικού δυναμικού της χώρας. Είναι δηλαδή η ατμομηχανή της Νορβηγικής οικονομίας. Πώς εξηγείται λοιπόν η τόσο έγκαιρη στροφή προς την ηλεκτροκίνηση;
Το πετρέλαιο θεωρείται εξαγώγιμο προϊόν στη Σκανδιναβική χώρα, ενώ σύμφωνα με προβλέψεις η συμμετοχή του στην οικονομία θα είναι όλο και μικρότερη μέχρι το 2035. Όσον αφορά δε την ηλεκτρική ενέργεια της χώρας, το 98% παράγεται από βιώσιμες πηγές,κυρίως από υδροηλεκτρικά έργα. Μόνο το 2% της ενέργειας προέρχεται από ορυκτά καύσιμα. Αυτό σημαίνει ότι ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο είναι πραγματικά πράσινη λύση, από τη στιγμή που φορτίζεται στη Νορβηγία.
Μέσα στο 2020, η χώρα των αμέτρητων φιόρδ έχει υπερκαλύψει τους περιβαλλοντικούς στόχους της και οδεύει ολοταχώς προς την κατάργηση των κινητήρων εσωτερικής καύσης στα επιβατικά αυτοκίνητα μέχρι το 2025. Διαθέτει ήδη τον μεγαλύτερο κατά κεφαλήν στόλο plug-in αυτοκινήτων στον κόσμο και τον τρίτο σε απόλυτους αριθμούς μετά την Κίνα και τις ΗΠΑ: ήδη κυκλοφορούν 480.008 συνολικά αυτοκίνητα με μπαταρίες, από τα οποία τα 337.200 είναι αμιγώς ηλεκτρικά.
Ηλεκτρικό όνειρο
Πού οφείλεται, αλήθεια, το «ηλεκτρικό όνειρο» που ζει η πιο βόρεια χώρα της Ευρώπης; Κατά κύριο λόγο στις πολιτικές που ακολούθησε από τη δεκαετία του ’90, οι οποίες υπάκουαν σε ένα απλό δόγμα:«ο ρυπαίνων πληρώνει».Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα – καινούρια ή μεταχειρισμένα, αγορασμένα στη Νορβηγία ή εισαγόμενα από το εξωτερικό –δεν επιδοτήθηκαν ποτέ, όπως σε άλλες χώρες. Εξαιρούνται όμως μέχρι σήμερα από το τέλος ταξινόμησης, ένα βαρύ συνδυασμό φόρων που υπολογίζονται βάση των εκπομπών CO2και NoX, του βάρους, του κυβισμού, ή ακόμη και της ιπποδύναμης του αυτοκινήτου. Στα ηλεκτρικά, από το 2001 δεν επιβάλλεται ούτε ΦΠΑ 25% και αυτό παρά κάποιες πολιτικές διαμάχες ώστε να επανέλθουν οι φόροι στην αγορά κατά την προηγούμενη δεκαετία.
Το αποτέλεσμα αυτής της φορολογικής πολιτικής είναι να συμφέρει πραγματικά η αγορά ενός αυτοκινήτου μηδενικών ρύπων. Αυτός είναι και ο βασικότερος λόγος για τον οποίο οι Νορβηγοί άρχισαν να αγοράζουν μαζικά μοντέλα EV, όχι δηλαδή μόνο για φιλοσοφικούς λόγους ή σκεπτόμενοι ως early adopters. Τα οφέλη όμως δε σταματούν στην αντιπροσωπεία. Τα ηλεκτρικά δεν πληρώνουν μέχρι σήμερα τέλη κυκλοφορίας ενώ κυκλοφορούν νόμιμα στις λεωφορειολωρίδες των μεγάλων πόλεων – πιο πρόσφατα έστω με έναν συνεπιβάτη. Μέχρι το 2017 δεν πλήρωναν ούτε διόδια και φέρι, ενώσε αρκετές πόλεις μπορούσαν να σταθμεύουν και να φορτίζονται δωρεάν σε οργανωμένα πάρκινγκ. Έκτοτε, επιβλήθηκε ο κανόνας του 50%, σύμφωνα με τον οποίο τα αυτοκίνητα μηδενικών ρύπων δεν μπορούν να χρεωθούν πάνω από το μισό κόστος στάθμευσης, διοδίων και οχηματαγωγών πλοίων. Τα προνόμια αυτά θα ισχύουν τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του 2021 ενώ η εξαίρεση από το ΦΠΑ μέχρι και το 2022.
Όλα τα παραπάνω, αν και κατά καιρούς αμφιβητήθηκαν από διάφορες πολιτικές παρατάξεις, εφαρμόστηκαν έγκαιρα και με απόλυτη συνέπεια, με αποτέλεσμα τη συνεχή αύξηση των πωλήσεων ηλεκτρικών μοντέλων. Σ’ αυτό βέβαια συνηγόρησε και το υψηλό βιοτικό επίπεδο του μέσου Νορβηγού. Όταν η Tesla παρουσίασε το Model S το 2013, γρήγορα έγινε ανάρπαστο, σε σημείο να βρεθεί στην κορυφή των πωλήσεων μερικούς μήνες αργότερα. Μέχρι τα τέλη του 2016 οι Νορβηγοί αγόρασαν τα πρώτα 100.000 αμιγώς ηλεκτρικά, ενώ το αρχικό πλάνο ήταν για 50.000 μονάδες το 2018. Το 2016, πάντα, η κυβέρνηση παρουσίασε το φιλόδοξο Εθνικό Σχέδιο Μεταφορών 2018 – 2029, στο οποίο περιλαμβανόταν ο μηδενισμός των εκπεμπόμενων ρύπων CO2των νέων επιβατικών αυτοκινήτων το 2025. Ο στόχος αυτός μεταφράζεται ουσιαστικά σε οριστική κατάργηση των κινητήρων «εσωτερικής καύσης» από την αγορά. Ήδη, το 2020, η Νορβηγία έχει καταφέρει να ρίξει τις μέσες εκπομπές του στόλου νέων αυτοκινήτων στα 85 γρ./χλμ., δηλαδή 10 γρ. κάτω από το όριο που είχε θέσει η Ε.Ε. για το 2021. Ο απώτερος στόχος της είναι μέχρι το 2030 να έχει μειώσει τις συνολικές εκπομπές CO2κατά 55% σε σχέση με το 1990.
«Οι προβλέψεις μας είναι ότι το μερίδιο αγοράς των ηλεκτρικών θα ξεπεράσει το 65% μέσα στο 2021», μας είπε η Christina Bu, συνέντευξη της οποίας μπορείτε να διαβάσετε στις επόμενες σελίδες.«Μόνο που η κυβέρνηση έχει πολύ χαλαρή προσέγγιση στο θέμα της φόρτισης, θεωρώντας τηυπόθεση του ιδιωτικού τομέα. Πιστεύουμε ότι οι απαραίτητες υποδομές είναι θέμα πολιτικής υπευθυνότητας»,συνεχίζει η επικεφαλής της Νορβηγικής Ένωσης Ηλεκτρικών Αυτοκινήτων Elbil.
Η συνταγή αντιγράφεται;
Αν η Νορβηγία κατάφερε να ασπαστεί το ηλεκτρικό αυτοκίνητο χωρίς να το παράγει(και δεν προβλέπεται να το κάνει με τόσο υψηλά ημερομίσθια), γιατί η ίδια συνταγή να μην μπορεί να επαναληφθεί και σε άλλες χώρες του δυτικού κόσμου; Ο στόχος της Ε.Ε. είναι ασφαλώς να ακολουθήσει το νορβηγικό μοντέλο, αν κρίνουμε από τα φορολογικά και άλλα κίνητρα που προσφέρουν τα περισσότερα κράτη – μέλη για την αγορά EV αυτοκινήτων. Από την Ευρώπη των 27, μόνο επτά χώρες δεν προσφέρουν ελαφρύνσεις και κίνητρα στην αγορά ηλεκτρικών και μόνο πέντε στη χρήση τους. Οι υπόλοιπεςωθούν την ηλεκτροκίνηση με αποφασιστικότητα. Όμως και πάλι, για να γίνουν πιο ελκυστικά τα ηλεκτρικά στο ευρύ κοινό, πρέπει να επαναληφθεί το νορβηγικό μοντέλο σε όλο του το φάσμα. Πρώτον η διαφορά στην τιμήαπό τα συμβατικά μοντέλα χρειάζεται να γίνει αντίστοιχη της Νορβηγίας, όπου πέραν του ΦΠΑ, εκείνα επιβαρύνονται και με άλλους δασμούς. Αντίθετα, τα θερμικά μοντέλα στις χώρες της Ε.Ε. είναι αντίστοιχα προσιτά και ο μόνος τρόπος να γίνουν πιο οικονομικά τα ηλεκτρικά – τα οποία επιβαρύνονται με τεράστιες επενδύσεις σε έρευνα κι εξέλιξη – είναι μέσα από οικονομίες κλίμακας, δηλαδή με μαζικότερη παραγωγή. Φαύλος κύκλος. Επίσης, είναι έτοιμες οι ευρωπαϊκές χώρες, πέρα από την κατάργηση των τελών κυκλοφορίας, να βρουν το θεσμικό πλαίσιο ώστε να χαρίσουν στους χρήστες των ηλεκτρικών πολύτιμα έσοδα από διόδια, πάρκινγκ, φορτιστές και πλοία, έστω για κάποια χρόνια;
Τρίτον, και σημαντικότερο ίσως: η επιτυχία των ηλεκτρικών, οφείλεταιστο υψηλό βιοτικό επίπεδο των Νορβηγών και τα ποσά που μπορούν να διαθέσουν οι περισσότεροι για ένα αυτοκίνητο, δεδομένου ότι ανέκαθεν το αγόραζαν ακριβά. Τα τρία πιο εμπορικά μοντέλα του 2020 (e-tron, Model 3 και ID.3) έχουν τιμές εκκίνησης από 60.000, 40.000 και 35.000 ευρώ, τη στιγμή που σε μεσογειακές χώρες σαν την Ελλάδα, τα πιο δημοφιλή αυτοκίνητα κοστίζουν από 12.000 έως 20.000 ευρώ. Όταν λοιπόν οι κατασκευαστές ρίξουν τον πήχυ τιμών των EV σε αυτά τα επίπεδα, τότε ναι, με όλα τα παραπάνω οφέλη, θα μπορούμε να δούμε και στην Ελλάδα την επικράτηση των ηλεκτρικών. Μέχρι τότε θα κυριαρχούν αποκλειστικά σε πλούσιες χώρες αποφασισμένες να επενδύουν δισεκατομμύρια για να καθαρίσουν μια για πάντα την ατμόσφαιρα των πόλεων. Ακόμη και αν πρέπει να πουλούν πετρέλαιο στις φτωχότερες χώρες γι’ αυτό το σκοπό.
Πηγές: www.elbil.no, www.toll.no, www.ofv.no, www.skatteetaten.no, www.norskpetroleum.no
