Επιχειρούμε μια θεώρηση της τρέχουσας κατάστασης της αγοράς όπως και των τεχνολογικών τάσεων που θα επηρεάσουν τα αμέσως επόμενα χρόνια την εξελικτική πορεία των ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Το 2021 αποτέλεσε για τη χώρα μας χρονιά ευρύτερης εξοικείωσης του κοινού με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Το γεγονός οφείλεται σε συνδυασμό πολλών παραγόντων όπως είναι τα επιτυχημένα μέτρα με τα οποία εκφράστηκε η πολιτική βούληση διάδοσης της ηλεκτροκίνησης στην Ελλάδα, η δραστηριοποίηση της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας στην παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων και η σημειωθείσα τεχνολογική εξέλιξη των επί μέρους λειτουργικών συστημάτων και των συστημάτων υποστήριξής τους.
Συνέβαλε επίσης σε αυτό και η από 30ετίας αναπτυχθείσα στην Ελλάδα κοινωνική δραστηριότητα προετοιμασίας του κοινού για την αποδοχή αυτής της ριζοσπαστικής τεχνολογικής εξέλιξης στις μεταφορές, η οποία δραστηριότητα αποτέλεσε διαχρονικά το έναυσμα αλλά και το βάθρο στήριξης των όποιων εφαρμοσμένων κατά καιρούς κυβερνητικών μέτρων διάδοσης της ηλεκτροκίνησης.
Στην τρέχουσα χρονιά του 2022, οι μελλοντικοί αγοραστές ιδιωτικού αυτοκινήτου ή οι επιχειρηματίες εκμετάλλευσης εμπορικών οχημάτων πάσης φύσεως, είτε πρόκειται για μεμονωμένα οχήματα είτε για στόλους οχημάτων, είναι βέβαιο ότι θα εξετάσουν το ενδεχόμενο επιλογής της ηλεκτροκίνησης και εγκατάλειψης των κινητήρων εσωτερικής καύσης και των συμβατικών καυσίμων. Αξίζει λοιπόν, στη χρονική αυτή φάση, να γίνει μια θεώρηση της τρέχουσας κατάστασης της αγοράς όπως και των τεχνολογικών τάσεων που θα επηρεάσουν τα αμέσως επόμενα χρόνια την εξελικτική πορεία των ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας σήμερα συνηγορούν στο ότι η ηλεκτροκίνηση συμφέρει πολλαπλώς τις σύγχρονες κοινωνίες. Η ηλεκτρική ενέργεια παράγεται με άπειρους τρόπους, αρχής γενομένης από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ήλιος, άνεμος, γεωθερμία, υδροφράγματα κ.λπ.) φτάνοντας μέχρι την αξιοποίηση των πάσης φύσεως εθνικών ενεργειακών πηγών συμπεριλαμβανομένων και των πυρηνικών μέσων. Τα κράτη αποκτούν ανεξαρτησία απέναντι στις εισαγόμενες ενεργειακές πρώτες ύλες και απολαμβάνουν ασφάλεια αδιατάρακτης λειτουργίας του ζωτικού για την οικονομία τους τομέα των μεταφορών. Επιπλέον η ηλεκτρική ενέργεια μεταφέρεται και διανέμεται πολύ ευκολότερα από όλα τα άλλα καύσιμα, τόσο εντός εθνικού εδάφους όσο και διακρατικά. Τέλος, οδηγεί σε εξαιρετικές ενεργειακές αποδόσεις των οχημάτων, στην προστασία της δημόσιας υγείας και στο δραστικό περιορισμό των δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Τιμή κτήσης – Παγκόσμια παραγωγή
Εάν ερωτηθεί σήμερα ο υποψήφιος Έλληνας αγοραστής ποιό είναι το σημαντικότερο εμπόδιο που αντιμετωπίζει προκειμένου να μεταπηδήσει στην ηλεκτροκίνηση, η απάντηση είναι βέβαιο ότι θα αναφέρεται στο υψηλό κόστος κτήσης. Πράγματι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι εκ πρώτης όψεως ακριβότερα στην αρχική τους αγορά αλλά η διαφορά αυτή (στο σημερινό της μέγεθος) μειώνεται δραστικά σε βάθος χρόνου από δύο παράγοντες. Ό ένας είναι τα πάσης φύσεως κίνητρα και επιδοτήσεις που παρέχονται από τις εθνικές κυβερνήσεις, προκειμένου να επιτευχθεί η αρχική διείσδυσή τους στις αγορές, και ο δεύτερος είναι τα χαμηλότερα λειτουργικά τους έξοδα όπως είναι το μικρό χιλιομετρικό κόστος κίνησης και η περιορισμένη ανάγκη δαπανών συντήρησης.
Βλέποντας κανείς μερικά χρόνια πίσω διαπιστώνει ότι τα κύρια συστήματα και εξαρτήματα των ηλεκτρικών αυτοκινήτων μειώνουν σημαντικά το κόστος τους με την πάροδο του χρόνου και την αύξηση των ρυθμών παραγωγής. Αυτό αντικατοπτρίζεται στις διαχρονικά σημειούμενες μειώσεις της τιμής τους κατά την τελευταία πενταετία. Η τάση αυτή ενισχύεται και από την ενεργοποίηση ολοένα και περισσότερων κατασκευαστών, από όλες σχεδόν τις ηπείρους, η οποία με τη σειρά της εντείνει τον ανταγωνισμό.
Στη βάση αυτής της προοπτικής στηρίζεται και η προσωρινή θέσπιση διαφόρων επιδοτήσεων και άλλων κινήτρων τα οποία θα παύσουν να χορηγούνται όταν οι τιμές των ηλεκτρικών αυτοκινήτων καταστούν πλήρως ανταγωνιστικές. Υπό το φως αυτής της προοπτικής θα πρέπει να εξετάζεται το θέμα της τρέχουσας ανταγωνιστικότητας των τιμών. Η παγκοσμίως σημειούμενη ραγδαία αύξηση των πωλήσεων ηλεκτρικών αυτοκινήτων συνηγορεί στο ότι οι τρέχουσες τιμές τους, σε συνδυασμό με τα παρεχόμενα κίνητρα και τη λειτουργική τους οικονομία, τα έχουν ήδη καταστήσει ανταγωνιστικά των συμβατικών.
Εξελικτικές τάσεις: Περαιτέρω αύξηση της συνολικής ενεργειακής απόδοσης του αυτοκινήτου (αποδοτικές κινητήριες μονάδες, έξυπνα ηλεκτρονικά συστήματα διαχείρισης της ενέργειας, αποδοτικότερη ανάκτηση ενέργειας, αεροδυναμική σχεδίαση, ειδικώς σχεδιασμένα ελαστικά κ.λπ) – Αποφυγή σπάνιων και ακριβών υλικών – Μείωση του βάρους του οχήματος – Αξιοποίηση φωτοβολταϊκών στοιχείων - Γραμμές παραγωγής μεγάλων αποδόσεων.
Αυτονομία - Ανεφοδιασμός
Το δεύτερο μεγάλο εμπόδιο για την ευρεία μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση είναι ο φόβος της περιορισμένης αυτονομίας τους η οποία μπορεί να καταλήξει στην ακινητοποίηση του αυτοκινήτου στο δρόμο λόγω αδυναμίας έγκαιρης εξεύρεσης σημείου ανεφοδιασμού. Οι τολμηροί οι οποίοι πριν από 6 και πλέον χρόνια αγόρασαν ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο πράγματι αντιμετώπιζαν οξύ πρόβλημα αυτονομίας επειδή οι τότε συσσωρευτές διέθεταν μικρή χωρητικότητα ενέργειας οι δε δημόσιοι σταθμοί επαναφόρτισης ουσιαστικά ήταν ανύπαρκτοι. Όχι όμως σήμερα. Οι συσσωρευτές των σύγχρονων ηλεκτρικών αυτοκινήτων διαθέτουν μεγάλες χωρητικότητες ενέργειας που εξασφαλίζουν αυτονομίες σχεδόν ισοδύναμες με εκείνες των ρεζερβουάρ των συμβατικών αυτοκινήτων. Έχουμε μάλιστα φθάσει σε μια εξελικτική φάση σύμφωνα με την οποία δεν έχει πλέον νόημα να επιδιώκονται μεγαλύτερες χωρητικότητες συσσωρευτών οι δε προσπάθειες περαιτέρω βελτίωσης της αυτονομίας θα πρέπει τώρα να στραφούν προς τη βελτίωση της ανά χιλιόμετρο κατανάλωσης ενέργειας. Η Tesla, στις ΗΠΑ αρχικά και τώρα παγκοσμίως, απέδειξε του λόγου το αληθές εγκαθιστώντας πυκνό δίκτυο ταχυφορτιστών μεγάλης ισχύος το οποίο επέτρεψε στα αυτοκίνητά της να διασχίζουν απροβλημάτιστα τις ατελείωτες αποστάσεις από την ανατολική στη δυτική ακτή, μερικές φορές μάλιστα ευκολότερα από τα συμβατικά αυτοκίνητα. Τα σύγχρονα ηλεκτρικά αυτοκίνητα με τους μεγάλους συσσωρευτές, τις τεχνολογίες ταχείας ή υπερταχείας φόρτισης και τον εφοδιασμό τους με τα υψηλής ακρίβειας και αξιοπιστίας συστήματα συνεχούς παρακολούθησης της κατανάλωσης ενέργειας και του επιπέδου φόρτισης των συσσωρευτών δεν αφήνουν κανένα περιθώριο φόβου ακινητοποίησης από έλλειψη ενέργειας. Παράλληλα τα κοινόχρηστα δίκτυα υποδομής για την επαναφόρτιση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων με ισχυρούς ταχυφορτιστές πυκνώνουν με ταχύ ρυθμό παρέχοντας ταυτόχρονα και ικανή πληροφόρηση των θέσεων και των τεχνικών τους χαρακτηριστικών με όλα τα διατιθέμενα μέσα δημοσιοποίησης.
Εξελικτικές τάσεις: Κατασκευή συσσωρευτών στερεού ηλεκτρολύτη και αυξημένων συντελεστών ειδικής χωρητικότητας, ισχύος και βάρους – Βελτίωση των συστημάτων επαναφόρτισης υψηλής ισχύος για υπερταχείς φορτίσεις και περιορισμό του ανά θέση φόρτισης κόστους εγκατάστασής τους – Αύξηση της ηλεκτρικής τάσης λειτουργίας της συστοιχίας του οχήματος - Ενιαία τυποποίηση των υλικών, εξαρτημάτων και συστημάτων διαχείρισης της φόρτισης - Ενιαία τυποποίηση των συστημάτων χρέωσης και πληρωμής του κόστους της πωληθείσας ενέργειας - Συστήματα αντιμετώπισης προβλημάτων τοπικής αδυναμίας υποστήριξης από τα δίκτυα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας – Αντίστροφή ροή ηλεκτρικής ενέργειας από το όχημα προς το δίκτυο – Επαγωγική φόρτιση στατική ή εν κινήσει.
Λειτουργικές απαιτήσεις και λειτουργικό κόστος
Οι σημερινοί αγοραστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων οι οποίοι διαθέτουν ιδιόκτητη θέση στάθμευσης στην οποία μπορούν να εγκαταστήσουν λήψη παροχής ηλεκτρικής ενέργειας για την τροφοδότηση του επί του οχήματος φορτιστή βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση έναντι των άλλων ιδιοκτητών – χρηστών. Με τα σύγχρονα ηλεκτρικά αυτοκίνητα η κατά τη διάρκεια της νύκτας φόρτιση αποδεικνύεται υπερεπαρκής για τη συνήθη λειτουργία του αυτοκινήτου κατά την επόμενη ημέρα. Η κίνηση αυτή μάλιστα επιτυγχάνεται με τη φτηνότερη δυνατή ηλεκτρική ενέργεια αφού χρεώνεται με το τιμολόγιο οικιακής χρήσης και με δυνατότητα περαιτέρω μειωμένου κόστους κατά τη διάρκεια της νύκτας. Στην πράξη ο οδηγός ενός τέτοιου αυτοκινήτου δεν θα χρειαστεί ποτέ να προσφύγει σε δημοσίως προσβάσιμο φορτιστή εκτός βέβαια των περιπτώσεων που θα ταξιδέψει μακριά από την έδρα του. Στην τελευταία αυτή περίπτωση θα προσφύγει, για τον ανεφοδιασμό του, σε δημοσίως προσβάσιμο ταχυφορτιστή υψηλής ισχύος προκειμένου να ανεφοδιασθεί ταχύτατα.
Οι εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις οι οποίες διαθέσουν ιδιωτικό χώρο στάθμευσης για το προσωπικό τους θα μπορέσουν ίσως να λύσουν το πρόβλημά τους ανεφοδιαζόμενοι κατά τη διάρκεια της εργασίας τους με τη συνεργασία ή την πρωτοβουλία της επιχείρησης στην οποία εργάζονται. Στην περίπτωση αυτή θα μπορέσουν ίσως να επιτύχουν και ευνοϊκή τιμολόγηση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας ή ακόμα και τη δωρεάν διάθεσή της από την ίδια την επιχείρηση. Οι λοιποί κάτοχοι ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα πρέπει να εξεύρουν λύσεις κατά περίπτωση αξιοποιώντας τους δημοσίως προσβάσιμους φορτιστές οι οποίοι εγκαθίστανται συνεχώς και σε μεγάλους αριθμούς από δημοτικές αρχές, δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς, εμπορικές επιχειρήσεις, βενζινάδικα κ.λπ.
Το λειτουργικό κόστος ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου είναι πολύ χαμηλότερο από το αντίστοιχο ενός συμβατικού αφού η ενέργεια που χρησιμοποιεί είναι όχι μόνο πολύ λιγότερη αλλά και πολύ φτηνότερη. Επιπρόσθετα, τα έξοδα συντήρησης και αναλωσίμων είναι επίσης πολύ μικρότερα. Τα φρένα για παράδειγμα, λόγω της αναγεννητικής πέδησης, φθείρονται με πολύ αργότερους ρυθμούς οι δε επισκέψεις στο συνεργείο, για τακτική συντήρηση, γίνονται ανά διετία ή και τριετία ακόμα. Είναι επομένως λογικός ο συνυπολογισμός του μειωμένου λειτουργικού κόστους για την εκτίμηση της ανταγωνιστικότητας της τιμής αγοράς τους
Εξελικτικές τάσεις: Κυρίως νομοθετικές και διοικητικές ρυθμίσεις για τον έλεγχο των τιμών πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας από τα δημοσίως προσβάσιμα σημεία φόρτισης αλλά και για την πρόβλεψη ευκολιών εγκατάστασης παροχών φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων τόσο στις υπάρχουσες οικοδομές όσο βέβαια και στις νεοαναγειρόμενες - Τεχνολογικές εφαρμογές πληροφόρησης των χρηστών όχι μόνο για την ακριβή θέση των δημοσίως προσβάσιμων σημείων φόρτισης αλλά και για τη λειτουργική τους κατάσταση με δυνατότητες κράτησης θέσεως για συγκεκριμένη ώρα και διάρκεια – Ομογενοποίηση και απλοποίηση όλων των συστημάτων φόρτισης (ιδίως των ταχυφορτιστών κατά μήκος του κυρίου οδικού δικτύου) στο θέμα της χρέωσης της ηλεκτρικής ενέργειας και του συστήματος της πληρωμής όπως γίνεται για όλα τα αγαθά μέσω πιστωτικών καρτών
Βοηθήματα οδήγησης
Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα συνετέλεσαν στη δραστική ανύψωση του επιπέδου των παρεχόμενων σήμερα οδηγικών βοηθημάτων υποχρεώνοντας και τα συμβατικά αυτοκίνητα να ακολουθήσουν κατά το δυνατό. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι διαθέτουν ιδιαίτερα ενισχυμένες και σύνθετες ηλεκτρονικές – ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Η εξέλιξη αυτή θεωρητικά οδηγεί μέχρι την μελλοντική κατασκευή αυτοκινήτων που θα κινούνται με ασφάλεια χωρίς την ύπαρξη οδηγού. Τα σημερινά ηλεκτρικά αυτοκίνητα παρκάρουν μόνα τους, ακολουθούν αυτόματα τους κυκλοφοριακούς ρυθμούς φρενάροντας ή επιταχύνοντας όταν αυτό απαιτείται, τηρούν σταθερά την πορεία τους παραμένοντας αυτόματα στο κέντρο της λωρίδας κυκλοφορίας, διαβάζουν τα σήματα της τροχαίας και συμμορφώνονται με αυτά αυτόματα, προστατεύουν τον οδηγό από κακούς χειρισμούς ή άλλες επικίνδυνες καταστάσεις που μπορεί να προκύψουν, ελέγχουν τη φυσική κατάστασή του και επεμβαίνουν σωστικά όταν απαιτηθεί κ.ο.κ.
Εξελικτικές τάσεις: Η πορεία προς την απολύτως αυτόματη κίνηση των αυτοκινήτων χωρίς την ανάγκη ύπαρξης οδηγού τεχνολογικά έχει ήδη προκαθοριστεί σε όλα της τα εξελικτικά στάδια. Τα πρώτα από αυτά ήδη εφαρμόζονται. Τα επόμενα απαιτούν περαιτέρω έρευνα και εξέλιξη η οποία όμως διεξάγεται από πολλούς ταυτόχρονα κατασκευαστές και ερευνητές. Κατά καιρούς επιδεικνύονται εντυπωσιακά αποτελέσματα από μερικούς από αυτούς. Στα επόμενα στάδια είναι βέβαιο ότι θα τεθούν προς επίλυση σύνθετα προβλήματα τα οποία θα εξετάζουν από πολλές πλευρές το ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα κατά την οδήγηση ενός αυτοκινήτου και την αποδοχή ή όχι, από τα κοινωνικά συστήματα, της απουσίας του. Σε κάθε περίπτωση τα πρακτικά ωφελήματα από τη σχετική έρευνα προκύπτουν από την εφαρμογή και αξιοποίηση των διαφόρων υποσυστημάτων τα οποία ήδη κάνουν το έργο της οδήγησης ευκολότερο, ασφαλέστερο και σχεδόν ανεπηρέαστο από τα συνήθη ανθρώπινα σφάλματα.
Διονύσιος Νέγκας
(Επίτιμος πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ηλεκτροκίνητων Οχημάτων)
