Η αύξηση του στόλου ηλεκτρικών αυτοκινήτων δεν θα δημιουργήσει ενεργειακά προβλήματα, όπως πολλοί πιστεύουν.
Αρκεί να γίνουν από τώρα οι απαραίτητες παρεμβάσεις στο σύστημα μεταφοράς και διάθεσης, το οποίο είναι αυτή τη στιγμή ακατάλληλο. Επίσης, να επιταχυνθούν τα προγράμματα στον τομέα της βιώσιμης ενέργειας
Tου Emilio Deleidi, Aπόδοση: Άκης Τεμπερίδης, Lexartis Φωτογραφίες: Stefano Tartarotti
Στη γειτονική Ιταλία το γνωρίζουν καλά, ιδίως σε πόλεις όπως το Μιλάνο και το Τορίνο. Όταν το θερμόμετρο ξεπεράσει τους 30°C, αρχίζουν οι διακοπές ρεύματος. Συνήθως διαρκούν μερικά μόνο λεπτά, ενίοτε και κάποιες ώρες. Όχι σε όλη την πόλη, φυσικά, αλλά σε συγκεκριμένες ζώνες και γειτονιές. Οι διακοπές οφείλονται φυσικά στη ζέστη και στα κλιματιστικά που αναγκαστικά δουλεύουν υπερωρίες, ξεζουμίζοντας το δίκτυο από ηλεκτρική ενέργεια.
Κι εδώ προκύπτει αυθόρμητα ένα ερώτημα. Αν με την παραμικρή άνοδο της θερμοκρασίας έχουμε διακοπές ρεύματος, τι θα γίνει όταν θα πρέπει να φορτίζονται ταυτόχρονα εκατομμύρια ηλεκτρικά αυτοκίνητα; Τα οποία μάλιστα θα κατακλύσουν αργά ή γρήγορα τους ευρωπαϊκούς δρόμους, όπως αποφάσισε η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Εύλογο το ερώτημα και ίσως κρίσιμο. Την απάντηση τη δίνουν οι αριθμοί, τους οποίους επεξεργάζονται οι αρχές. Ειδικά αυτό το διάστημα που η ηλεκτρική ενέργεια είναι στην επικαιρότητα, λόγω της δραματικής αύξησης του κόστους από τον περασμένο χειμώνα. Το Quattroruote είχε ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα πριν από χρόνια, σε μια εποχή που η ενέργεια έρεε άφθονη και προσιτή. Ήταν η χρονιά που κάποιες δημοτικές αρχές στην Ευρώπη (με πρώτη αυτή του Λονδίνου) κίνησαν για πρώτη φορά το θέμα της απαγόρευσης κυκλοφορίας των αυτοκινήτων με θερμικούς κινητήρες στα αστικά τους κέντρα. Στα τέλη του 2017 το Quattroruote δημοσίευσε αναλυτικό άρθρο βασισμένο σε στοιχεία επεξεργασμένα από την ιταλική εταιρία ερευνών RSE-Ricerca για λογαριασμό της GSE (υπηρεσίας του Υπουργείου Οικονομικής Ανάπτυξης) που ανέλαβε την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τα στοιχεία αυτά αφορούσαν το ενεργειακό σύστημα της γειτονικής χώρας.
Ας υποθέσουμε ότι το 2030 θα κυκλοφορούν στην Ιταλία 10 εκατομμύρια BEV και PHEV (ηλεκτρικά και υβριδικά με επαναφορτιζόμενες μπαταρίες δηλαδή) και θα καλύπτουν το ένα τέταρτο του συνολικού στόλου αυτοκινήτων της χώρας. Λαμβάνοντας επίσης υπόψη την εξέλιξη των καταναλώσεων ηλεκτρικής ενέργειας στο άμεσο μέλλον, η συγκεκριμένη έρευνα εκτιμούσε ότι οι ενεργειακές απαιτήσεις του στόλου ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα έφταναν τις 18,7 TWh τον χρόνο. Πρόκειται για τεραβατώρες, δηλαδή δισεκατομμύρια kWh. Η τιμή αυτή ισοδυναμεί με το 5% της συνολικής ενέργειας που χρειάζεται μία χώρα σαν την Ιταλία και είναι διαχειρίσιμη χωρίς να επιφέρει προβλήματα στην παραγωγή ενέργειας. Η οποία, κατά τα άλλα, θα μπορούσε να παραμείνει στα σημερινά επίπεδα.
ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ
Σ΄ αυτά τα πέντε χρόνια που μεσολάβησαν, πολλά πράγματα άλλαξαν. Σε όλο τον κόσμο επιταχύνθηκε σημαντικά ο εξηλεκτρισμός στον τομέα των μεταφορών, ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο ορίστηκαν πιεστικές προθεσμίες για την ολοκληρωτική μετάβαση προς τα ηλεκτρικά. Την ίδια περίοδο οι κατασκευαστές διεύρυναν τις γκάμες ηλεκτρικών μοντέλων, αντιμετωπίζοντας τα επαναφορτιζόμενα υβριδικά ως μία ενδιάμεση, μεσοπρόθεσμη λύση μέχρι την ολική επικράτηση των αμιγώς ηλεκτρικών. Γι’ αυτό λοιπόν χρειάζονται νέα σημεία αναφοράς, δηλαδή επικαιροποιημένες έρευνες, για τα νέα προβλήματα. Όπως αυτή της Motus-E, της ιταλικής ένωσης εταιρειών και φορέων που συστήθηκε για να επιταχύνει τη μετάβαση προς την ηλεκτροκίνηση. Η συγκεκριμένη ανάλυση βασίζεται σε στοιχεία του 2020, ενός ιδιαίτερου χρόνου, όπως όλοι γνωρίζουμε, λόγω του ξεσπάσματος της πανδημίας Covid-19. Όμως τα συμπεράσματα της έρευνας ισχύουν και σήμερα, αν εξαιρέσουμε την αύξηση του στόλου των EV. Σήμερα στην Ιταλία κυκλοφορούν 137.000 ηλεκτρικά, τα οποία απαίτησαν κατά μέσο όρο 320 TWh ηλεκτρικής ενέργειας το 2021. H Motus-E στηρίζει τις εκτιμήσεις της μόνο στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αψηφώντας τα επαναφορτιζόμενα υβριδικά, με την προϋπόθεση ότι το 2030 θα κυκλοφορούν έξι εκατομμύρια BEV στην Ιταλία. Αυτό, σύμφωνα με τις αισιόδοξες εκτιμήσεις του προγράμματος ενέργειας και κλίματος PNIEC, που θέσπισε η ιταλική κυβέρνηση το 2020.
Ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση, τα αποτελέσματα δεν είναι ανησυχητικά. Αν δεχτούμε τις αισιόδοξες προβλέψεις αύξησης των μέσων αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια μέχρι τις 340 τεραβατώρες το 2030, η τιμή αυτή αντιστοιχεί μόνο στο 4% των συνολικών αναγκών της Ιταλίας. Μάλιστα, δεν απέχει από τις εκτιμήσεις που δημοσίευσε η RSE πριν από μία πενταετία. Το μέλλον προδιαγράφεται ρόδινο δηλαδή; Μέχρι ενός σημείου μόνο είναι η απάντηση και θα σας εξηγήσουμε γιατί.
ΟΙ ΩΡΕΣ ΑΙΧΜΗΣ
Δεν ασπάζονται βέβαια όλοι την αισιόδοξη στάση της Motus-E. Η Nomisma Energia, για παράδειγμα (ανεξάρτητη εταιρεία ερευνών) είναι μεταξύ των αισιόδοξων. Εκτιμά για το 2030 ότι, αν ένας στόλος τεσσάρων εκατομμυρίων ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα φορτίζεται κυρίως σε οικιακές πρίζες με νέα «ρολόγια» 6 kW (στη θέση των σημερινών των 3 kW – που είναι και τα πιο διαδεδομένα), αυτό μεταφράζεται σε ανάγκη πρόσθετης ισχύος 12.000 MW. Αν τοποθετηθούν μετρητές 7 kW, η πρόσθετη απαιτούμενη ισχύς θα είναι της τάξης των 28.000 MW (0,028 TW). Όμως αυτό θα συνεπαγόταν κόστος έξι δισεκατομμυρίων ευρώ μόνο για την τοποθέτηση νέων μετρητών στις ιδιωτικές κατοικίες. Σύμφωνα με τη Nomisma Energia, αν μία μέρα όλος ο στόλος αυτοκινήτων στην Ιταλία αποτελείται από ηλεκτρικά, η απαιτούμενη ενέργεια δεν θα μπορούσε να παραχθεί μόνο από ανανεώσιμες πηγές, όπως θα ήταν θεμιτό. Σύμφωνα με την Enel X (την ιταλική ΔΕΗ), θα χρειάζονταν 72 TWh παραγωγής ενέργειας επιπλέον. Θα αναρωτηθεί όμως κάποιος εδώ, θα χρειάζεται μία χώρα σαν την Ιταλία 40 εκατομμύρια ΙΧ στο μέλλον;
Στην πραγματικότητα, το κρίσιμο σημείο δεν είναι αυτό. Από το 2017 το Quattroruote μιλούσε για ένα έξυπνο σύστημα φόρτισης, το οποίο θα διαχειρίζεται τις απαιτήσεις ρεύματος με ιδανικό τρόπο. Η δυσκολία δεν έγκειται λοιπόν στη συνολική απαιτούμενη ενέργεια, αλλά τις απαιτήσεις «αιχμής» σε τοπικό επίπεδο.
Έστω λοιπόν ότι όλοι οι ιδιοκτήτες ηλεκτρικών συνδέουν το αυτοκίνητά τους στην πρίζα την ίδια ώρα (όταν για παράδειγμα επιστρέφουν στο σπίτι από τις δουλειές τους). Τότε, η υπερφόρτωση των μετατροπέων μέσης προς χαμηλή τάση στις περιοχές τους, θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα στο δίκτυο. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί μόνο με την εγκατάσταση ενός έξυπνου δικτύου παροχής ενέργειας, ενός smart grid δηλαδή. Στο οποίο κάθε αυτοκίνητο να επικοινωνεί με το δίκτυο και να επιλέγει ένα ευνοϊκό και πιο οικονομικό ωράριο φόρτισης, ώστε να αποφεύγονται οι υπερφορτώσεις.
Η πραγματικότητα ωστόσο διαφέρει, υποστηρίζει η Unareti (εταιρεία του ομίλου Α2Α που παρέχει ηλεκτρική ενέργεια σε όλη την Ιταλία), θεωρώντας χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Μιλάνου. Η μεγαλούπολη του ιταλικού βορρά προηγείται στους τομείς του ηλεκτρικού ρεύματος και ηλεκτροκίνησης, όμως και πάλι έχει διάφορα προβλήματα στις υποδομές της. «Το δίκτυο της πόλης, φτιάχτηκε στις αρχές του 20ού αιώνα από διαφορετικές εταιρείες που συγχωνεύθηκαν και με διαφορετικές τεχνικές λύσεις, μέχρι να φτάσουμε στη σημερινή ενοποίηση», μας λέει εκπρόσωπος της Unareti. «Το δίκτυο αποτελείται από 7.000 χιλιόμετρα καλωδίων από τα οποία τα πιο παλιά –ειδικά στις ενώσεις τους– είναι αυτά που παρουσιάζουν ζημιές, καθώς υποφέρουν περισσότερο από σημαντικές μεταβολές στην κατανάλωση ενέργειας». Σ’ αυτό οφείλονται οι διακοπές ρεύματος, οι περισσότερες από τις οποίες αποκαθίστανται εξ’ αποστάσεως με τηλεχειρισμό. Εναλλακτικά, επιτόπου από ομάδες τεχνικών εξοπλισμένων με κινητά εργαστήρια, οι οποίες μπορούν να κάνουν και τις απαραίτητες ανασκαφές σε περίπτωση ανάγκης.
«Τα επόμενα χρόνια», μας λένε από την Unareti, «θα είναι κρίσιμα για την ανακαίνιση των υποδομών του Μιλάνου ώστε να γίνουν κατάλληλες για τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και της ηλεκτροκίνησης. Απαραίτητες παρεμβάσεις είναι η αύξηση της παρεχόμενης ισχύος με την τοποθέτηση νέων πρωτευόντων μετασχηματιστών και με την αύξηση των δευτερευόντων. Επιπλέον με ανακαίνιση του δικτύου διανομής, τόσο μεσαίας όσο και χαμηλής τάσης». Η Α2Α έχει εξασφαλίσει επενδύσεις της τάξης των 2 δισεκατομμυρίων ευρώ μέχρι το 2030. Μεγάλο μέρος τους αφορά στην κατασκευή 16 πρωτευόντων μετασχηματιστών και 1.100 δευτερευόντων, καθώς και 2.000 χιλιόμετρα νέων γραμμών. Το Μιλάνο θα απορροφήσει ένα δισεκατομμύριο ευρώ για την υποστήριξη του εξηλεκτρισμού, καθώς πρόκειται για μία από της ευρωπαϊκές πόλεις με την πιο υψηλή πυκνότητα απαιτούμενης ηλεκτρικής ενέργειας ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Όμως το θέμα δεν αφορά μία μόνο πόλη, αλλά ολόκληρη τη χώρα, για να μην πούμε όλη την Ευρώπη. Το Υπουργείο Οικολογικής Μετάβασης της Ιταλίας εξέδωσε πρόσφατα δύο διατάγματα για τη ρύθμιση της διάθεσης κονδυλίων 4,11 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτά προέρχονται από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (NRRP) και προορίζονται για τον εκμοντερνισμό των δικτύων παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Όπως καταλαβαίνετε, η τύχη των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στην Ιταλία, όπως και στην Ελλάδα, δεν εξαρτάται μόνο από τον αριθμό των κοινόχρηστων σταθμών φόρτισης. Για να φορτίσεις ένα αυτοκίνητο, προϋπόθεση είναι να φτάσει το ρεύμα στην πρίζα σε επαρκή ποσότητα και με αξιοπιστία.
