Διόδια: Όλη η αλήθεια - Τι ισχύει στην Ελλάδα και τι στην Ευρώπη

Διόδια: Δημιουργική ασάφεια παρατηρείται στην υλοποίηση των συμβάσεων παραχώρησης των αυτοκινητοδρόμων.

Υπογραμμίζεται ότι διά νόμου το 2008 στις συμβάσεις παραχώρησης των αυτοκινητοδρόμων στην Ελλάδα στα διόδια της χώρας ισχύει το ζωνικό σύστημα με μετωπικούς σταθμούς επί του κύριου άξονα και πλευρικούς σε σημεία που απαιτείται. Η τιμή διοδίου τέλους καθορίζεται ως εξής:

» Σε μετωπικό σταθμό και ανά κατεύθυνση βάσει συνολικού μήκους ζώνης στην οποία ανήκει.

» Στους πλευρικούς σταθμούς εξόδου, ανάλογα με το μήκος που διανύθηκε από την αρχή της ζώνης στην οποία ανήκει ο σταθμός μέχρι τον σταθμό, ενώ στους πλευρικούς σταθμούς εισόδου ανάλογα με το μήκος που θα διανύσει ο χρήστης από τον σταθμό διοδίων έως το τέλος της ζώνης.

Το σύστημα είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να μην είναι δυνατόν σε καμία περίπτωση οδηγός που πληρώνει διόδια σε μετωπικό σταθμό να πληρώσει ξανά σε πλευρικό σταθμό της ίδιας ζώνης, στο ίδιο ταξίδι. Αντιστοίχως, σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατόν οδηγός που πληρώνει διόδια σε πλευρικό σταθμό να πληρώσει και σε μετωπικό ή άλλον πλευρικό σταθμό της ίδιας ζώνης στο ίδιο ταξίδι. Η τιμή σε κάθε μετωπικό σταθμό υπολογίζεται από τη χιλιομετρική απόσταση επιρροής επί 0,04 ευρώ για τα Ι.Χ. (σε τιμές 1/1/2003). Η τιμή 0,04 ευρώ ανά χιλιόμετρο αναπροσαρμόζεται ετησίως την 1/1^ου εκάστου έτους με τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή του Σεπτεμβρίου του προηγούμενου έτους και ανέρχεται σήμερα σε περίπου 0,06 ευρώ στην οποία προστίθεται ο αναλογών ΦΠΑ 24% ήτοι περίπου 0,07 ευρώ το χιλιόμετρο. Στους πλευρικούς σταθμούς η χρέωση είναι χιλιομετρική επί της ουσίας. Στους μετωπικούς εμπλέκεται το μήκος της κάθε ζώνης.

Η φημολογούμενη αλλαγή της χρέωσης σε πλήρως χιλιομετρική απαιτεί την εγκατάσταση κλειστού συστήματος, ήτοι κατασκευή και λειτουργία πλευρικών σταθμών διοδίων σε όλες τις εισόδους και εξόδους, με τον χρήστη να παίρνει «χαρτάκι» ή να καταγράφεται ηλεκτρονικά στην είσοδο και με την πληρωμή να γίνεται στην έξοδο. Η κατασκευή τέτοιου κλειστού συστήματος, όπως των ιταλικών αυτοκινητοδρόμων, «σκοντάφτει» στην υποχρέωση από πλευράς Δημοσίου να αποζημιώσει το κόστος κατασκευής και λειτουργίας πληθώρας σταθμών και συνακόλουθα στην αλλαγή του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου και των συμβάσεων των δανειστριών τραπεζών. Αλλωστε οι αυτοκινητόδρομοι έγιναν στη χώρα μας, όπως και σε άλλες, με την προοπτική της μετακινήσεως εμπορευμάτων και ιδιωτών από πόλη σε πόλη και όχι από χωριό σε χωριό.

Διόδια

Λίαν προσφάτως και εξαιτίας της αναρρίχησης των τιμών με θρυαλλίδα τον πόλεμο της Ουκρανίας, ήταν επιβεβλημένη -βάσει σύμβασης- η αύξηση των τιμών των διοδίων, κόμιστρο που πέραν της αμοιβής του παραχωρησιούχου εμπεριέχει άμεσους και έμμεσους φόρους του Δημοσίου. Υπενθυμίζεται ότι την περίοδο της ύφεσης και του στασιμοπληθωρισμού στην Ελλάδα την περασμένη δεκαετία, υπήρξε και μείωση των τιμών των διοδίων, έστω καθότι ο ΔΤΚ ήταν αρνητικός (περίπου 0,01 ευρώ απομείωση ορισμένων διοδίων!).

Είναι κοινός τόπος ότι για να διατηρηθούν αναλλοίωτα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά κάθε σύγχρονου αυτοκινητόδρομου, απαιτούνται διαρκείς επενδύσεις.

Τα διόδια συνεπώς καταβάλλονται για τη λειτουργία και συντήρηση των αυτοκινητόδρομων καθώς και για την αποπληρωμή των δανείων των κοινοπραξιών, ενώ για τον ιδιώτη μένει και μονοψήφιο ποσοστό ΙRR (απόδοση ιδίων κεφαλαίων).

Γίνεται εύκολα διακριτό ότι ορισμένες φορές οι παραχωρησιούχοι είναι δέσμιοι των δανειακών συμβάσεων που αποπληρώνονται επί τη βάσει της σύμβασης παραχώρησης. Πάντως αν αποφασίσει για πολιτικούς λόγους η πολιτεία σε κάποια περιοχή, όπως π.χ. η Θεσσαλία, για κοινωνικούς λόγους να επιβάλει μείωση των τιμών των διοδίων, τότε οφείλει να αποζημιώσει τους παραχωρησιούχους δεδομένου ότι οι τράπεζες και το Δημόσιο ελέγχουν την πορεία των συμβάσεων σε πραγματικό χρόνο.

Το μοντέλο των συμβάσεων παραχώρησης που ακολουθεί η Ελλάδα προσιδιάζει με αυτό της Γαλλίας και εφαρμόζεται η ίδια λογική στα διόδια. Στην Ευρώπη υπάρχουν οι αρχές του «user pays principle» (πληρώνει ο χρήστης όπως σε Ελλάδα και Γαλλία) αλλά και του «the polluter pays» (πληρώνει αυτός που ρυπαίνει).

Συμφωνία για μεσοσταθμική αύξηση 7,6% από φέτος

Το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών κατέληξε στις αρχές Δεκεμβρίου σε συμφωνία με τους παραχωρησιούχους ύστερα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις και καθυστέρηση σχεδόν ενός έτους για την προσαύξηση 12% του 2023. Ετσι συμφωνήθηκε αύξηση των τιμών στα διόδια που μεσοσταθμικά φτάνουν το 7,6% και η οποία τέθηκε σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2024.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για την πρώτη από τις τρεις συνολικά παρεμβάσεις στο πλαίσιο της συνολικής αναδιαμόρφωσης των τιμών, καθώς προσαύξηση κατά 2% ετησίως πέραν του πληθωρισμού θα έχει το αντίτιμο των διοδίων και το 2025 και το 2026. Αξίζει να σημειωθεί ότι πέραν της πρόβλεψης για μεταβολή στα διόδια με βάση τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή που αναφέρεται ρητά στις συμβάσεις παραχώρησης, οι βασικές πήγες κόστους για τη συντήρηση και λειτουργία ενός αυτοκινητόδρομου περιλαμβάνουν ενεργειακή κόστη, καύσιμα, υλικά συντήρησης που έχουν λόγω του πολέμου αυξηθεί σημαντικά.

ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ

Στα 33,55 ευρώ (από 31,35) το ταξίδι Αθήνα-Θεσσαλονίκη

Σήμερα, μετά την εφαρμογή των νέων τελών, το ταξίδι με Ι.Χ. από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη περιλαμβάνει κόστος διοδίων που φτάνει τα 33,55 ευρώ, έναντι 31,35 ευρώ που ίσχυε μέχρι τέλος του 2023.

» Από Αθήνα στην Πάτρα οι οδηγοί θα πρέπει να υπολογίζουν πλέον 12,50 ευρώ για τα διόδια από 11,80 ευρώ.

» Από την Αθήνα για τα Ιωάννινα το κόστος των διοδίων, που περιλαμβάνει και τη διέλευση της γέφυρας Ρίου-Αντίρριου, η οποία πλέον κοστίζει 14,60 ευρώ, ανέρχεται στα 40,90 ευρώ από 38,25 ευρώ.

» Από την Αθήνα στην Καλαμάτα το κόστος των διοδίων έχει διαμορφωθεί στα 15,00 ευρώ, ενώ μέχρι και τις 31/12/2023 ήταν 13,95 ευρώ.

» Το κόστος για Αθήνα-Θήβα ανέρχεται στα 5,20 ευρώ, δηλαδή 3,55 για τον μετωπικό σταθμό Αφιδνών και 1,65 για τον πλευρικό Θηβών.

» Το κόστος για Αθήνα-Λαμία είναι 13,80 ευρώ καθώς στα 7,75 ευρώ έως τη Θήβα προστίθενται 4,15 ευρώ (Τραγάνα) και 1,90 ευρώ στην Αγία Τριάδα.

» Το κόστος για Αθήνα-Λάρισα φτάνει τα 23,85 ευρώ καθώς προστίθενται μετά τη Λαμία οι μετωπικές χρεώσεις σε Μαυρομαντήλα (2,05 ευρώ), Πελασγία (3,70 ευρώ) και Μοσχοχώρι (4,30 ευρώ).

ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ

Αυξήσεις και σύστημα ηλεκτρονικής πληρωμής

Το 2024, πολλές ευρωπαϊκές χώρες θα αυξήσουν το αντίτιμο των διοδίων. Σε κάποιες από αυτές πρόκειται να αλλάξουν και τα συστήματα πληρωμής. Για παράδειγμα, στη Γαλλία και την Κροατία θα εφαρμοστούν νέα συστήματα που επιτρέπουν την πλήρως ηλεκτρονική πληρωμή των διοδίων.

» ΚΡΟΑΤΙΑ: Φέτος ένα ηλεκτρονικό σύστημα πληρωμής διοδίων θα εισαχθεί στην Κροατία. Αυτό το σύστημα θα επιτρέπει τη διέλευση όλων των οχημάτων που διαθέτουν πομποδέκτη (e-Pass) με παράλληλη αυτόματη σάρωση των πινακίδων κυκλοφορίας του οχήματος, ώστε να καταγράφονται οι παραβάτες και οι πληρωμές διοδίων θα πραγματοποιούνται ηλεκτρονικά. Αυτό αναμένεται να συμβάλει στην αποφυγή κυκλοφοριακής συμφόρησης σε σημαντικούς δρόμους.

» ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Διόδια τέλη επιβάλλονται σε δίκτυο 51.000 χιλιομέτρων μόνο στα φορτηγά που επί του παρόντος ζυγίζουν 7,5 τόνους, ωστόσο, από την επόμενη χρονιά, προτίθενται να κατεβάσουν το όριο στους 3,5 τόνους. Επιπλέον το 2024 τα τέλη κυκλοφορίας για φορτηγά στη Γερμανία θα είναι 200 ευρώ ακριβότερα ανά τόνο αερίου CO2 σε σύγκριση με φέτος. Τα φορτηγά που εκπέμπουν υψηλό ποσοστό αερίων CO2 υπόκεινται σε υψηλότερα διόδια, ωστόσο, από την επόμενη χρονιά, υψηλότεροι φόροι θα ισχύουν και για φορτηγά 3,5 τόνων.

» ΓΑΛΛΙΑ: Η περιοχή της Αλσατίας της Γαλλίας δεν έχει προς το παρόν διόδια. Ωστόσο, από το 2024 θα θεσπιστεί φόρος κυκλοφορίας βάσει χιλιομέτρων για τα φορτηγά, αλλά δεν είναι ακόμη σαφές ποιο τιμολόγιο θα εφαρμόζεται σε κάθε κατηγορία. Επιπλέον, πρόσφατα έγινε εφαρμογή της τεχνολογίας διοδίων ελεύθερης ροής για οχήματα που διαθέτουν ηλεκτρονικό πομποδέκτη στον αυτοκινητόδρομο της Νορμανδίας. Τα οχήματα που είναι ήδη εγγεγραμμένα στο σύστημα και διαθέτουν πομποδέκτη θα πληρώνουν αυτόματα τα διόδια μέσω ειδικής πλατφόρμας, ενώ οι οδηγοί που δεν είναι εγγεγραμμένοι ως τακτικοί χρήστες θα μπορούν να πληρώνουν τα διόδια ηλεκτρονικά ή τηλεφωνικά. Αυτό θα επιτρέψει την αποφυγή κυκλοφοριακής συμφόρησης στον αυτοκινητόδρομο υψηλής κυκλοφορίας.

» ΙΣΠΑΝΙΑ: Από το 2024, η Ισπανία σχεδιάζει να μετατρέψει όλους τους αυτοκινητόδρομους σε δρόμους με διόδια. Δεν είναι ακόμη σαφές εάν το ύψος των φόρων θα εξαρτηθεί από την κατηγορία των φορτηγών, τον αριθμό των διανυόμενων χιλιομέτρων ή άλλους παράγοντες. Είναι πιθανό ότι θα επιβληθεί ένα πάγιο τέλος σε όλους τους δρόμους, αλλά δεν είναι σαφές ποιο τιμολόγιο θα εφαρμοστεί σε διαφορετικούς αυτοκινητόδρομους.

» ΟΛΛΑΝΔΙΑ: Από το 2024 θα καθιερωθούν διόδια στον αυτοκινητόδρομο Blankenburg που συνδέει τους δρόμους Α15 και Α20 και στον νέο αυτοκινητόδρομο ViA15 που συνδέει τους δρόμους Α15 και Α12 στην Ολλανδία. Αυτά τα διόδια θα είναι προσωρινά και θα διαρκέσουν μόνο μέχρι το 2030. Οι τιμές δεν έχουν ακόμη αποφασιστεί, αλλά είναι πιθανό ο συντελεστής που εφαρμόζεται για όλα τα φορτηγά να είναι 7,94 ευρώ και στους δύο δρόμους.

Αναμένεται επίσης ότι το 2026 θα αφαιρεθούν οι βινιέτες και θα επιβληθούν διόδια για φορτηγά σε ορισμένους δρόμους. Αυτά τα διόδια θα ισχύουν για όλα τα οχήματα που ζυγίζουν περισσότερο από 3,5 τόνους. Οι τιμές θα εξαρτηθούν από το πόσα χιλιόμετρα έχει διανύσει το φορτηγό, πόσο ζυγίζει το όχημα και σε ποια κατηγορία ανήκει.

» ΔΑΝΙΑ: Από το 2025 θα θεσπιστεί φόρος κυκλοφορίας βάσει χιλιομέτρων για τα βαρέα οχήματα, οι συντελεστές του οποίου θα εξαρτώνται από το πόσο αέριο CO2 εκπέμπουν. Αυτός ο φόρος θα επηρεάσει περισσότερο τα φορτηγά που κινούνται με βενζίνη και ντίζελ. Οι οδηγοί φορτηγών με μηδενικές εκπομπές ρύπων θα πληρώνουν 0,2 κορόνα Δανίας ανά χιλιόμετρο, ενώ οι οδηγοί φορτηγών με βενζίνη ή ντίζελ θα πληρώνουν 1,3 ανά χιλιόμετρο. Ο φόρος αυτός θα ισχύει για φορτηγά βάρους 12 τόνων και άνω και από το 2027 θα ισχύει και για τα μικρότερα φορτηγά.